lNeque porro quisquam est qui dolorem ipsum quia dolor sit amet, consectetur, adipisci velit

Przypisy

1.  Jednym z bardziej kompleksowych opracowań na ten temat jest monografia Forta A States of Consciousness Doctrine in Advaita Vedānta. Przedstawia ona historię doktryny catuṣpād od czasów wedyjskich, poprzez Upaniszady, klasyczną oraz późniejszą adwaitę aż po czasy współczesne. Monografia ta jest najpełniejszym spośród mi znanych opracowaniem tej tematyki, choć klasyczne tezy w niej przedstawione są w indologii powszechnie znane. Dlatego zajmując się drobnym wycinkiem tej tematyki, właściwie przyczynkiem do dyskusji, przyjmuję, ze historia doktryny catuṣpād jest wśród specjalistów dobrze znana, a monografię Forta przywołuję jedynie jako przykład doskonałego podsumowania, w związku z tym nie odwołuję się do szczegółowych zagadnień zaprezentowanych w tej pracy. ↑
2.  „This brāhmaṇa, Vedic explanatory text, is commenced to explain, in elaborate terms, what the mantras [of the Muṇḍaka Upaniṣad] have already stated. The narrative form, embodying a dialogue among seers, is adopted for the purpose of highlighting the exacting seriousness of Self-knowledge”. Gupta (1991): 351. ↑
3.  Powyższe trzy upaniszady posłużyły mi również jako materiał do analizy pojęcia widźnianatman. Artykuł na ten temat: Analiza pojęcia widźnianatman w kontekście adwaitycznej interpretacji relacji pomiędzy podmiotem absolutnym a względnym , został opublikowany w Studia Litteraria, Kraków 2015. Dlatego pewne informacje ogólne o tej grupie tekstów mogą się powtarzać. ↑
4.  Zysk (2007): 107. ↑
5.  O żywym wciąż, albo może na nowo, zainteresowaniu wratjami świadczyć może dwudniowy panel na temat tego zagadnienia zorganizowany podczas Sanskrit World Conference w 2015 w Bangkoku. ↑
6. „Dwie wiedze należy poznać, tak zwykli mówić znawcy brahmana, wiedzę wyższą i niższą”. Mundaka (1.1.4).
   „Niższa wiedza to: Rigweda, Jadźurweda, Samaweda, Atharwaweda, / Fonetyka, rytuał, gramatyka, etymologia, metryka i astrologia. / Zaś wyższą wiedzą jest to, dzięki czemu osiąga się to, co niezmienne”. Ibidem (1.1.5).
   „To, czego nie można zobaczyć, ani uchwycić, pozbawione rodziny i stanu, bez oczu, uszu, rąk i nóg, / Wieczne, wszechprzenikające, wszechobecne, najsubtelniejsze, / W tym nieprzemijającym mędrcy ujrzeli źródło stworzenia”. Mundaka (1.1.6). ↑
7.  „Powraca piętnaście części do miejsc im przynależnych, / A zmysły wszystkie do odpowiadających im bóstw, / Uczynki i atman uczyniony z mądrości, / To wszystko staje się jednym w tym, co najwyższe i nieprzemijające”. Mundaka (3.2.7). ↑
8.  „Oto prawda: Jak z jaśniejącego płomienia iskry, o podobnych formach tysiącami powstają, / Tak samo z tego, co niezmienne, mój miły, różnorodne istoty się rodzą i tam znów powracają”. Mundaka (2.1.1). ↑
9.  Gupta (1995): 55. ↑
10.  „Boski, pozbawiony formy Purusza, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz, nienarodzony, / Bez tchnienia, bez umysłu, czysty, wyższy jest nawet od tego wysokiego, niezmiennego”. ↑
11.  Gupta (1995): 58. ↑
12.  „Tak, jak rzeki płynące w oceanie znikają, odrzucając nazwę i formę. / Tak samo wiedzący od nazwy i formy uwolniony, / Podąża do boskiego Puruszy, wyższego od tego, co wysokie”. ↑
13.  Ibidem: 59. ↑
14.  „Purusza jest tym wszystkim, działaniem, ascezą, brahmanem ponad śmiercią, / Kto zna to, co jest skryte w miejscu tajemnym, ten, mój miły, tu na ziemi rozrywa węzeł niewiedzy”. ↑
15.  „Jasno widoczny, choć skryty, znany jako poruszający się w tajemnym miejscu, / Wielka kraina, w niej osadzone jest wszystko, to, co się porusza, oddycha i migoce, / To, co poznano jako istniejące i nieistniejące, godne pożądania i wyższe od tego, co poznano, / To jest najlepsze dla wszystkich stworzeń. / To, co jaśnieje, subtelniejsze jest od tego, co subtelne, w nim wszystkie światy skryte oraz ich mieszkańcy, / To właśnie jest nieprzemijający brahman, on tchnieniem, on mową on umysłem, / On jest prawdą i nieśmiertelnością, wiedz mój miły, że to winno być poznane, zatem uderz w to!”. ↑
16.  „Węzeł serca przerwany, wszelkie wątpliwości rozwiane, / Czyny zostały wyczerpane, ujrzano go w tym, co wyższe i w tym, co niższe”. ↑
17.  „Przez prawdę, przez ascezę można atmana osiągnąć, przez właściwą wiedzę i stałą wstrzemięźliwość, / On wewnątrz ciała, z blasku uczyniony i czysty, takim go postrzegają asceci, którzy błędy odrzucili” (MU 3.1.5). ↑
18.  Tak, zaprawdę to wszystko w najwyższym atmanie spoczywa. ↑
19.  „Poznający atman, Purusza, on przebywa w najwyższym, niezmiennym atmanie, (4.9) […] / Kto poznaje to, co nieprzemijające, gdzie spoczywa poznający atman wraz z bóstwami, / Jak i oddech życiowy z wszystkimi elementami, / On, zaprawdę mój miły, znając to wszystko, wchodzi w to wszystko” (4.11). ↑
20.  „Satjakamo, brahman ma formę wyższą i niższą, i to jest właśnie święta sylaba Om, / Dzięki niej wiedzący wchodzi do jednego z dwóch światów” (5.2). ↑
21.  „A to, co spokojem, bez starości, bez śmierci, bez lęku, najwyższe, / Wiedzący osiąga za sprawą sylaby Om jako podstawy”. ↑
22.  „Gdy Puruszy dosięga, tarci tam swą nazwę i formę, / I po prostu Puruszą jest nazywany, bez części i nieśmiertelny”. ↑
23.  „A gdy rozmyśla o najwyższym Puruszy, razem z trzema elementami ‘a’, ‘u’, ‘m’ świętej sylaby Om, / Przybiera formę blasku, słońca, i jak wąż uwolniony ze skóry, tak on jest wolny od grzechu,/ Pieśni ofiarne wiodą go do świata Brahmy, tam dostrzega Puruszę przebywającego w ciele, / Którego forma jest wyższa niż najwyższa forma istnienia”. ↑
24.  Tabelkę z wszystkimi terminami przedstawię na samym końcu, jako rodzaj uzupełnienia. ↑
25.  Gupta (1995): 6. ↑